_”पैशाशिवाय कुठले पानही हलत नाही!” असे नेहमी ऐकण्यास मिळते. जगातील बर्‍याच भागात बेरोजगारी आणि दारिद्र्य यांचे उच्च दर अजूनही मजबूत आहेत. पैशाची बचत करण्यासाठी लोकांना शिक्षण देणे खूप महत्वाचे आहे. जीवनातल्या वाईट दिवसांशी सामना करण्यासाठी बचत करणे महत्त्वाचे आहे.अर्थव्यवस्था, आजारपण, नोकरी, अपंगत्व किंवा वृद्धावस्था यासारख्या अनेक कारणांमुळे उत्पन्नामध्ये अडथळा निर्माण होतो. गुंतवणूकीच्या व्याजातून अधिक उत्पन्न कमावता येते. सर्वसामान्यांमध्ये बचत वाढवण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो. तरुणवर्गाला अगदी मार्गदर्शक असा श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजींचा ज्ञानवर्धक संकलित लेख… संपादक._
जागतिक बचत दिवसाची स्थापना दि.३१ ऑक्टोबर १९२४ रोजी इटलीतील मिलान येथे पहिल्या आंतरराष्ट्रीय बचत बँक काँग्रेस- वर्ल्ड सोसायटी ऑफ सेव्हिंग्ज बँक्स दरम्यान करण्यात आली. इटालियन प्रोफेसर फिलिपो रविझा यांनी हा दिवस काँग्रेसच्या शेवटच्या दिवशी “आंतरराष्ट्रीय बचत दिवस” म्हणून घोषित केला. थ्रिफ्ट काँग्रेसच्या ठरावांमध्ये “जागतिक काटकसरी दिन” हा दिवस जगभरात बचतीच्या प्रचारासाठी समर्पित करण्याचा निर्णय घेण्यात आला. काटकसरीला चालना देण्याच्या त्यांच्या प्रयत्नांमध्ये , बचत बँकांनी शाळा, पाद्री, तसेच सांस्कृतिक, क्रीडा, व्यावसायिक आणि महिला संघटनांच्या पाठिंब्याने काम केले.
पोर्सिलेन पिगी बँक, जर्मनी: सन १९७०पासून २९ देशांच्या प्रतिनिधींना जगभरातील लोकांच्या मनात “बचत करण्याचा विचार” आणायचा होता आणि त्याची अर्थव्यवस्था आणि व्यक्तीशी संबंधितता होती. जागतिक बचत दिवस सामान्यतः ३० ऑक्टोबर रोजी आयोजित केला जातो ज्या देशांमध्ये हा दिवस सार्वजनिक सुट्टी असतो, कारण बँका खुल्या ठेवण्याची कल्पना आहे, जेणेकरून लोक त्यांच्या बचती त्यांच्या खात्यात हस्तांतरित करू शकतील.
जागतिक काटकसर दिनाची कल्पना कशातूनच जन्माला आलेली नाही. जीवनाचा उच्च दर्जा मिळविण्यासाठी आणि अर्थव्यवस्था सुरक्षित करण्यासाठी पैसे वाचवण्याच्या कल्पनेला वचनबद्ध असलेल्या दिवसांची काही उदाहरणे आहेत, उदाहरणार्थ स्पेनमध्ये जिथे सन १९२१मध्ये पहिला राष्ट्रीय काटकसर दिवस साजरा करण्यात आला किंवा युनायटेडमध्ये राज्ये. जर्मनीसारख्या इतर देशांमध्ये, सन १९२३च्या जर्मन आर्थिक सुधारणांमध्ये त्यांच्यापैकी बऱ्याच जणांनी बचत गमावल्यामुळे बचतीवरील लोकांचा आत्मविश्वास पुनर्संचयित करावा लागला .
दुसऱ्या महायुद्धानंतर जागतिक काटकसरीचा दिवस चालू राहिला आणि सन १९५५ ते १९७० या काळात तो लोकप्रियतेच्या शिखरावर पोहोचला. काही देशांमध्ये ही व्यावहारिकदृष्ट्या एक खरी परंपरा बनली. ऑस्ट्रियामध्ये उदाहरणार्थ, सेव्हिंगचे अधिकृत शुभंकर, तथाकथित स्पेरेफ्रोह- लिट. हॅपी सेव्हर, किंवा त्याऐवजी “आनंदाने बचत करा!” प्रजासत्ताक राष्ट्राध्यक्ष आणि अगदी रस्त्यापेक्षा ब्रँड जागरुकतेची उच्च पातळी गाठली. त्याचे नाव देण्यात आले. सन १९७०च्या दशकात स्पेरेफ्रो-जर्नल, तरुण लोकांसाठी एक शैक्षणिक मासिक, ४ लाख प्रतींचा प्रसार झाला. आजकाल जागतिक बचत दिनाचे आयोजन करणाऱ्या बँकांचे लक्ष विकसनशील देशांवर केंद्रित आहे, जिथे बरेच लोक बँकिंग रहित आहेत. या देशांमध्ये बचत वाढवण्यात बचत बँका महत्त्वाची भूमिका बजावतात, जसे की गरीबांच्या बचत खात्यांची संख्या दुप्पट करण्यासाठी अशासकीय संस्थांसोबत काम करणे यासारख्या काही मोहिमा आणि उपक्रमांसह प्रयत्नशील आहेत.
आज ‘जागतिक बचत दिन’. इटालियन प्राध्यापक ‘फिलिपो रॅव्हिझा’ यांनी हा दिवस ‘आंतरराष्ट्रीय बचत दिन’ म्हणून जाहीर केला. दि.३१ ऑक्टोबर १९२४ रोजी हा दिवस मिलानो, इटली येथील पहिल्या ‘आंतरराष्ट्रीय कॉंग्रेस बचत बँक दरम्यान स्थापित करण्यात आला. जागतिक बचत दिन हा जगभर ३१ ऑक्टोबरला साजरा केला जातो. भारतामध्येही पूर्वी हा दिवस ३१ ऑक्टोबरलाच साजरा होत असे. परंतु १९८४ साली दिवंगत पंतप्रधान इंदिराजी गांधी यांचे ३१ ऑक्टोबरलाच निधन झाल्यामुळे त्यानंतर भारतामध्ये जागतिक बचत दिन ३० ऑक्टोबरला साजरा केला जाऊ लागला. प्रथम वर्ल्ड सेविंग डे सन १९२५मध्ये साजरा करण्यात आला. त्यात स्पेन व अमेरिकेत प्रथम राष्ट्रीय बचत दिन साजरा केला गेला. चांगले जीवनमान मिळविण्यासाठी आणि अर्थव्यवस्थेची घडी सुरळीत चालण्यासाठी पैसे वाचवणे महत्वाचे आहे. त्याच अनुषंगाने जागतिक बचत दिवस अनेक देशांमध्ये खूप लोकप्रिय आहे आणि या आकर्षणाचे कारण म्हणजे बचत करण्यामध्ये सहसा अनेक अडथळे असतात.
जागतिक बचत दिन आपल्याला नियमित बचत करण्याचे फायदे सांगतो. बचत एखाद्या व्यक्तीस एखादा व्यवसाय सुरू करणे, चांगल्या आरोग्य सेवेचा लाभ घेणे, चांगले शिक्षण मिळविणे किंवा घर खरेदी करणे यासारख्या गोष्टींमध्ये मदत करतो. विल रॉजर तर असं म्हणतात, “कर्ज काढून उद्याच्या पगारावर जगणाऱ्या अभिनेत्याच्या संगती पेक्षा, कालच्या बचतीवर भागवणाऱ्या द्वारपालची संगत मी पसंत करेन.” त्यामुळे शिक्षण, घर, वृद्धापकाळ अशा कोणत्याही कारणासाठी तुम्हाला पैसा लागणार नसेल तरी निदान तुमच्या आत्मविश्वासासाठी तरी तुम्ही बचत केलीच पाहिजे. तुमच्या बचतीच्या स्थितीवरून तुमची समाजातली पत ठरणार आहे, हे नक्की!
!! आंतरराष्ट्रीय बचत दिनानिमित्त सर्वांना सप्ताहभर हार्दिक हार्दिक शुभेच्छा !!
– संकलन व सुलेखन –
श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजी.
रामनगर वॉर्ड, गडचिरोली.
फक्त व्हॉट्सॲप- 9423714883.
