केट विंसलेटचा चित्रपटातील प्रवास कलात्मक विविधतेचे आणि व्यावसायिक धोके पत्करण्याचे सुंदर उदाहरण आहे. १९९४ च्या हेवनली क्रिएचर्स चित्रपटातून पदार्पण करून, तिने आपले करिअर निर्भीडपणे आव्हानात्मक चित्रपट निवडले. या चित्रपटांत विंसलेट फक्त अभिनय करत नव्हती, तर ती त्या पात्रांना खरोखर जगत होती.
केट विंसलेटने जेम्स कॅमेरॉनच्या टायटॅनिक (१९९७) मध्ये रोझ डिविट बुकाटरची रोमँटिक व शोकांतिकापूर्ण भूमिका साकारल्यानंतर ती रातोरात जागतिक प्रसिद्धीच्या शिखरावर पोहोचली. हा चित्रपट भारतासह अनेक देशांमध्ये खूप गाजला, जिथे तोवर इंग्रजी चित्रपटांनी इतका मोठा प्रभाव टाकला नव्हता. भारतातील प्रेक्षकांसाठी ती पहिली अशी इंग्रजी अभिनेत्री बनली, जी त्यांना खरंच मनातून आवडली. मात्र, तिने या नव्या प्रसिद्धीचा फायदा उचलून फक्त ब्लॉकबस्टर बॅनरच्या चित्रपटांच्या मागे धावली नाही; त्याऐवजी तिने लहान, अधिक गुंतागुंतीच्या आणि आव्हानात्मक भूमिका निवडल्या, ज्यामुळे तिच्यातल्या अभिनेत्रीला नव्या आव्हानात्मक भूमिका साकारता आल्या. टायटॅनिक नंतर तिचे नाव भारतात सर्वत्र “टायटॅनिकची हिरोईन” म्हणून पसरले आणि तिच्या भावनिक व प्रामाणिक अभिनयामुळे, विशेषतः शहरातील तरुण आणि सिनेमा प्रेमींमध्ये ती अत्यंत लोकप्रिय झाली. नंतर येणाऱ्या स्ट्रीमिंग प्लॅटफॉर्म्स आणि चित्रपट महोत्सवांनी तिच्या सूक्ष्म व तीव्र भूमिकांना जागतिक पातळीवर ओळख दिली; इटरनल सनशाइन ऑफ द स्पॉटलेस माइंड, द रीडर आणि स्टीव्ह जॉब्स मधील तिच्या अभिनयामुळे तिला शैक्षणिक, कलात्मक आणि चित्रपट रसिकांच्या मनात विशेष स्थान प्राप्त झाले. आज भारतात तिचा वारसा फक्त सौंदर्यामुळे किंवा स्टारडममुळे नसून तिच्या निवडक भूमिकांसाठी आणि प्रामाणिकतेसाठी आदराने स्मरणात आहे. भारतीय पडद्यावर टायटॅनिक मोठ्या प्रमाणावर यशस्वी झाला, द रीडर सारखे चित्रपट महोत्सवांमध्ये दाखवले गेले आणि तिच्या मुलाखती तसेच पुरस्कार समारंभांच्या भाषणांना भारतीय यूट्यूब चॅनेलवर मोठ्या प्रमाणावर पाहिले जाते.
बर्नार्ड श्लिंकच्या कादंबरीवर आधारित आणि स्टीफन डाल्ड्री दिग्दर्शित द रीडर (२००८) हा द्वितीय महायुद्धानंतरच्या जर्मनीत घडणारा एक वेदनादायक प्रसंग आहे. १५ व्या वर्षी मायकेल हा हॅना श्मिट्झ (विंसलेट) नावाच्या ३० वर्षीय एकाकी स्त्रीबरोबर मैत्री करून शारीरिकरित्या जवळ येतो. दोघांना एकमेकाची सवय होते. नियमित भेटीत हॅना १५ वर्षीय मायकेलला पुस्तके देऊन मोठ्याने वाचण्याची विनंती करते. असे अनेक दिवस चालत असतानाच ती अचानक गायब होते आणि त्यांचा संबंध तात्काळ संपून जातो. अनेक वर्षांनंतर, कायद्याचे विद्यार्थी असलेल्या मायकेलला न्यायालयात युद्ध गुन्हेगारी खटल्यासाठी उपस्थित राहताना धक्का बसतो, कारण हॅनाला एक नाझी सुरक्षा रक्षक म्हणून आरोपी बनवून हजर केले जाते, जिने शेकडो कैद्यांना आगीत मरू दिले. चित्रपट दोन कालखंडात उलगडतो – १९५० च्या दशकातील उत्कट, अवैध प्रणय आणि १९६० च्या दशकातील न्यायालयीन तपास; आणि हॅनाची निरक्षरता, जी तिने कठोरपणे लपवली होती, तिचे व्यक्तिमत्त्व उलगडताना मायकेल (आणि प्रेक्षक) तिची गुंतागुंत समजून घेतात आणि अनुभवतात. तुरुंगात हॅना वाचायला शिकते आणि मायकेल तिला वाचत असलेल्या टेप पाठवतो, ज्यामुळे त्यांचे नाते शांतपणे पुन्हा जिवंत होते. ही कथा अपराध, लज्जा आणि होलोकॉस्टच्या पिढ्यान्पिढ्यांच्या जखमांशी झगडते. विंसलेटने साकारलेली हॅना श्मिट्झची भूमिका एक प्रभावी प्रदर्शन आहे – एक पात्र जे एकाच वेळी तिरस्करणीयही आणि दयनीयही आहे. ती चित्रपटात गूढ व्यक्ती म्हणून पदार्पण करते; तिचे कठोर पोझ आणि कडक भाषेचा वापर एक सशस्त्र, जगापासून वेगळी असलेली स्त्री दर्शवितात. जेव्हा तिचा मायकेलसोबतचा संबंध खोलवर जातो, तेव्हा तिच्या हास्यांत लपलेली मानवी संवेदना प्रकट होते. न्यायालयीन दृश्यांमध्ये तिचा अभिनय खास ठळकपणे दिसतो – जेव्हा हॅनाची निरक्षरता उघड होते आणि ती तिच्या खोट्या अहवालांना आव्हान देण्यास नकार देते, तेव्हा विंसलेटचा चेहरा लज्जा आणि अवज्ञेने बदलतो, ज्यातून शब्दांपेक्षा मोठा संदेश मिळतो. नंतर तुरुंगात तिचे वृद्ध रूप आणि मायकेलकडून पाठवलेले शांत टेप हे तिच्या भूतकाळाशी झगडण्याचे प्रतीक ठरतात. विंसलेटने हॅनाला इतक्या मानवी पद्धतीने साकारले की तिला २००९ मध्ये सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्रीचा ऑस्कर मिळाला, ज्यामुळे तिच्या नैतिकदृष्ट्या कठीण विषयांवर नेव्हिगेट करण्याच्या कौशल्याचे प्रमाण सिद्ध झाले. तिच्या या भूमिकेसाठी ती कसोशीने तयारी केली – वृद्ध स्त्रियांच्या वर्तनाचा अभ्यास करून हॅनाला वयास अनुरूप दाखवले आणि जर्मन उच्चारात प्रावीण्य मिळवले, ज्यामुळे तिच्या चित्रणाला खरी ओळख मिळाली. तिने होलोकॉस्टच्या साक्षींचा अभ्यास करून हॅनाच्या मानसिकतेचा शोध घेतला आणि ऐतिहासिक संदर्भ व वैयक्तिक मनोवैज्ञानिक पैलूंचे संतुलन साधले.
केटचा रिव्होल्युशनरी रोड हा चित्रपट उपनगरीय निराशेचे चित्रण करतो. सॅम मेंडेस दिग्दर्शित आणि रिचर्ड येट्सच्या १९६१ च्या कादंबरीवर आधारित, यात १९५० च्या दशकातील शहरी गुंतागुंतीच्या वातावरणात फ्रँक आणि एप्रिल व्हीलर या पती-पत्नीच्या असंतुष्ट जीवनावर प्रकाश टाकला आहे. फ्रँक (डिकॅप्रिओ) एका कार्यालयीन नोकरीत काम करतो, तर एप्रिल (विंसलेट), एक माजी अभिनेत्री, गृहिणीच्या भूमिकेत अडकल्यासारखी वाटते. अधिक समृद्ध आणि आनंदी जीवनाच्या स्वप्नासाठी एप्रिल पॅरिसला जाण्याचा प्रस्ताव ठेवते, जो सुरुवातीला फ्रँकने स्वीकारला; परंतु नंतर सामाजिक दबावामुळे तो बदलतो. यामुळे त्यांच्या लग्नात स्फोटक वाद आणि न बोललेला राग समाविष्ट होऊन पती-पत्नीमध्ये दरी निर्माण होते. ज्याचा शेवट एप्रिलच्या तिसऱ्या गर्भधारणेला थांबवण्याच्या हताश प्रयत्नात होतो – हा निर्णय तिच्या मृत्यूला कारणीभूत ठरतो. चित्रपट फ्रँकच्या स्वतःच्या पोकळ मनोभावात माघार घेऊन संपतो. रिव्होल्युशनरी रोड हा अमेरिकन स्वप्नाची तीव्र टीका असून मध्य शतकाच्या आशावादाखालील नाजूकतेला उघड करते. एप्रिल व्हीलर म्हणून विंसलेटने अथक तीव्रतेचा अभिनय सादर केला आहे. सुरुवातीपासूनच ती एप्रिलचे असे चित्रण करते, जशी एखादी स्त्री जिच्या तेजस्वी हास्याखाली दडलेली निराशा आणि असमाधान लपलेले असते. विंसलेटची देहबोली ही एप्रिलची अस्वस्थ चाल आणि मनातल्या मुठीत तिच्या घरगुती तुरुंगात अडकण्याच्या भावना व्यक्त करते. या चित्रपटाचे सर्वात रोमांचक क्षण फ्रँकबरोबरच्या वादात दिसून येतात, जिथे विंसलेटने राग आणि दुःखाचे भाव खुलेपणाने व्यक्त केले. तिचा गर्भपाताचा निर्णय व कृती हा प्रसंग मनाला सुन्न करून जातो. विंसलेटने एप्रिलच्या शांत दृढनिश्चयाला आणि त्यानंतरच्या वेदनेला मर्यादित संवादांतून प्रस्तुत केले. डिकॅप्रिओसोबतची तिची केमिस्ट्री, जी पूर्वी टायटॅनिक मधील सहकार्याशी मिळते, त्यांच्या बिघडत्या नात्याची सत्यता अधोरेखित करते. विंसलेटच्या या भूमिकेमुळे तिला सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्रीसाठी गोल्डन ग्लोब मिळाला आहे.
टायटॅनिक, द रीडर आणि रिव्होल्युशनरी रोड या चित्रपटांमधील कथानकांची तुलना केल्यास लक्षात येते की प्रत्येक कथा वेगवेगळ्या दृष्टिकोनातून मानवी संबंध, परिवर्तन आणि सामाजिक अडचणींचे प्रतिबिंब उभी करते. टायटॅनिक ही एक ऐतिहासिक प्रणयकथा आहे, ज्यात आपत्तीची पार्श्वभूमी आहे; रोझच्या दडपलेल्या समाजवादी दृष्टिकोनातून स्वातंत्र्याचा अनुभव घेतलेल्या व्यक्तीपर्यंतच्या परिवर्तनाची ही कथा नॉस्टॅल्जिक पुनर्कथनाद्वारे मांडलेली आहे, जिथे वर्ग, स्वातंत्र्य आणि या प्रबळ विषयांचा समावेश आहे. दुसरीकडे, द रीडर हा एक अंतरंग चित्रपट असून तो हॅना आणि मायकेलच्या नातेसंबंधांच्या वैयक्तिक व नैतिक परिणामांवर लक्ष केंद्रित करतो; त्याचे नॉन-लाइनर कथानक भूतकाळातील प्रणय व वर्तमानातील परिणामांचे एकत्रीकरण करते आणि अपराध, साक्षरता व होलोकॉस्टचा वारसा या विषयांनी कथेला चालना देऊन प्रेक्षकांना अस्वस्थ करणारे प्रश्न उभे करते. तर रिव्होल्युशनरी रोड हा एक घरगुती शोकांतिका असून तो जोडप्याच्या उलगडणाऱ्या कथानकावर आधारित आहे; त्याचे रेखीय व क्लॉस्ट्रोफोबिक कथानक फ्रँक आणि एप्रिलच्या आशेपासून निराशेपर्यंतच्या अधःपतनाचा मागोवा घेतो, ज्यात अनुरूपता, अपूर्ण स्वप्ने आणि लिंग भूमिका या विषयांनी सामाजिक भ्रमनिरासाचे सूक्ष्म चित्रण सादर केले आहे. त्यांच्या भिन्नतेनुसार, या तिन्ही चित्रपटांत स्त्रियांच्या अडकलेल्या परिस्थितींवर लक्ष केंद्रित केले आहे – जसे की टायटॅनिक मध्ये रोझची, द रीडर मध्ये हॅनाची आणि रिव्होल्युशनरी रोड मध्ये एप्रिलची परिस्थिती – आणि प्रत्येक कथा मुक्तीच्या प्रयत्नांचा शोध घेते: रोझला जॅकद्वारे, हॅनाला साक्षरतेद्वारे आणि एप्रिलला तिच्या पॅरिसच्या स्वप्नाद्वारे. विंसलेटच्या पात्रांना ओळख, स्वायत्तता आणि सामाजिक अपेक्षांशी झगडावे लागते, ज्यामुळे तिचा अभिनय हा या कथांसाठी एक आदर्श माध्यम म्हणून ठरतो.
विंसलेटची अभिनय कौशल्ये ही बहुमुखीपणाचे मास्टरक्लासप्रमाणे ओळखली जातात. तिची भावनिक सत्यता हे त्याचे मुख्य वैशिष्ट्य आहे; टायटॅनिक मध्ये रोझचे दुःख अत्यंत तीव्रपणे व्यक्त होते, द रीडर मध्ये हॅनाची लज्जा स्पष्ट दिसते आणि रिव्होल्युशनरी रोड मध्ये एप्रिलची निराशा खोलवर जाणवते. ती नाटकीयता आणि अतिप्रदर्शन करण्याऐवजी पात्राच्या सूक्ष्मतेला प्राधान्य देते आणि पात्रांच्या आंतरिक भावनांना नैसर्गिकरित्या उलगडते. तिची शारीरिकता आणि अभिव्यक्ती देखील अप्रतिम आहे; तिच्या देहबोलीचा अचूक वापर रोझच्या विकसित होणाऱ्या पोझद्वारे मुक्तीचे प्रतिबिंब उमटवतो, हॅनाच्या कठोरतेद्वारे तिच्या असुरक्षिततेला लपवतो आणि एप्रिलच्या तणावद्वारे तिच्या अस्वस्थतेची सूचना देतो. विंसलेटच्या अभिव्यक्तीमधील विशेष वैशिष्ट्य म्हणजे तिचे डोळे, ज्यात बऱ्याचदा शब्दांपेक्षा अधिक बोलण्याची क्षमता दिसून येते. तिची व्होकल मास्टरी, म्हणजेच प्रत्येक भूमिकेसाठी योग्य आवाजाचा वापर – रोझसाठी उच्चभ्रू, हॅनासाठी जर्मन उच्चारणातील कठोरता आणि एप्रिलसाठी ताणलेली तीक्ष्णता – तिच्या पात्रांना आणखी विश्वासार्ह आणि भावनिक बनवते. तिची मेहनत अत्यंत प्रशंसनीय आहे; टायटॅनिक साठी तिने बर्फाळ पाण्याचा सामना केला, द रीडर साठी होलोकॉस्टविषयी वाचलेल्यांच्या कथा समजून घेतल्या आणि रिव्होल्युशनरी रोड साठी १९५० च्या दशकातील लिंगगतिशीलतेचा बारकाईने अभ्यास केला. ऑन-स्क्रीन केमिस्ट्रीबद्दल बोलायचे झाले, तर ती डिकॅप्रिओबरोबर दोन चित्रपटांमध्ये तसेच द रीडर मध्ये क्रॉसबरोबर असलेल्या कामगिरीमुळे तिच्या प्रभावाला आणखी बळकटी देते, ज्यामुळे प्रत्येक कथेत ती अधिक उभरून समोर येते. विंसलेटची बहुमुखी कारकीर्द आणि तिचा प्रभाव प्रेक्षकांवर अतिशय गहन आहे; सात ऑस्कर नामांकने, एक विजय आणि इतर अनेक पुरस्कारांनी ती समीक्षकांची आवडती ठरली. तिच्या अनेक दर्जेदार चित्रपटांपैकी हे तिन्ही चित्रपट तिच्या अभिनय क्षमतेमुळे अविस्मरणीय आहेत.
✒️कल्पना पांडे(भाईंदर,जिल्हा ठाणे)मो:-9082574315
Kalpana281083@gmail.com
